Zaanstad – ‘We gaan naar Frankrijk’ zongen de Amazing Stroopwafels al jaren geleden enthousiast. Maar wie dat in deze vakantiemaanden doet, moet in de ‘zwarte zaterdag’ weekenden zo’n 850 kilometer file trotseren. In Barcelona wordt gepuft bij temperaturen van 40+ graden terwijl in Duitsland de Autobahn weer eens op de schop gaat met de zo gehate verkeersborden ‘Stau’ en urenlange vertragingen als gevolg… Waarom al die ellende opzoeken als je dichtbij in je eigen regio ook zoveel moois kunt vinden? Eh… De Zaanstreek mooi? Jazeker! Dat bewijst de wandelroute langs 42 Stadsherstelmonumenten. Dit is één van de leuke fiets- en wandelroutes op www.zaans.nl. We liepen in een heerlijk mild zomerzonnetje de circa 8,5km. Loop je mee?
Door Dirk Karten
Je kunt de wandeling vanaf NS station Zaandam beginnen of vanaf NS station Zaandijk Zaanse Schans. Wij kozen voor laatstgenoemd startpunt. Als een toerist wandelen in eigen land, opent ook letterlijk je ogen. Want hoe zou de toerist uit Katsuura, de kleinste stad in Japan, bijvoorbeeld aankijken als hij denkt pronkstukjes uit ons historische erfgoed te gaan zien maar eerst langs de Ofi (voorheen Olam Cocao) loopt?
Vanaf station Zaandijk op weg naar de Zaanse Schans zie je gelijk de Zaanse industrie in de vorm van de imponerende Ofi cacaofabriek.
Of wat moet je denken je de kruising Lagedijk/Guisweg bij molen De Bleeke Dood oversteekt en rechts van de brug oliemolen De Ooievaar ziet staan pal tegen het fabriekscomplex van Duyvis?
Menig toerist zal zich verbazen dat pal naast de kleurloze Duyvisfabriek molen De Ooievaar staat. Die kan olie persen uit pinda afval. En ja, wat maakt Duyvis sinds jaar en dag? Juist, de allerlekkerste Zaanse (borrel)nootjes.
Zaanse historie
Op de Zaanse Schans dompelen we ons in de Zaanse historie. Omdat het een Stadsherstelroute betreft, speuren we naar de Stadsherstelbordjes op de gevels. Die staat ook op het Wevershuis, Zeilenmakerspad en de tingieterij aan het begin van de Schans. Het Wevershuishuis stond ooit aan de Dorpsstraat 861-863 in Assendelft en is gebouwd tussen 1722 en 1730. Het was vanaf het begin een weefhuis en heeft tot het begin van de twintigste eeuw dienstgedaan voor de thuisweverij.
Het Wevershuis stond ooit in Assendelft.
De Tinkoepel is een werkplaats/studio van Tingieterij Holland en alleen op afspraak geopend. Met de allernieuwste productietechnieken én nog steeds eeuwenoude gietvormen, waarvan de oudste dateert uit het begin van de 13e eeuw, wordt het grootste assortiment tinnen artikelen van Nederland op ambachtelijke wijze gemaakt.
De kralen in het pronkstukje van de kralentuin op de Zaanse Schans worden langzaam maar zeker meegenomen door de toeristen die hun hebberigheid niet kunnen bedwingen.
Voor de Tinkoepel zie je de kralentuin. Helaas zonder bazuinengel want onverlaten hebben het beeld teveel keren gemolesteerd. Ook nu zien we delen van de prachtig blauwe glazen kralen ontbreken. Die zijn ongetwijfeld ergens in buitenlandse broekzakken verdwenen…
Gratis toren beklimmen
Genoeg Zaanse Schans! We lopen rechtsaf de Lagedijk op. Een prachtig stukje Zaanstreek met vele authentieke Zaanse huizen. We zeggen vriendelijke gedag tegen de beelden voor het Weefhuis en gaan tussen de nummers 63 en 65 het pad in naar de Zaandijkerkerk (1878). Je kunt wel de toren op werkdagen tussen 10.00 en 15.00 uur gratis beklimmen.
Ruilboekenhuisje en statige standbeelden voor het Weefhuis.
“Boven kun je nog veel mooiere foto’s maken”, zegt een buurtbewoner als we de buitenkant fotograferen. Hij heeft gelijk. De beklimming is echt leuk en de borden en foto’s langs de muren geven allerlei informatie over de kerk. ‘Kijk hier’ staat er onder een spannend kijkgat door de dikke kerkmuren. Doen! Boven heb je een schitterend en uniek uitzicht, ook over de Zaanse Schans. Zeker de moeite waard. En gratis! Waar kom je dat nog tegen?
De toren van Zaandijkerkerk kun je gratis beklimmen.
Wat zie jij onderweg naar de top?
We lopen nu terug en steken de kruising Guisweg over richting Hoogstraat die over gaat in de Lagendijk in Koog aan de Zaan. De hoge fabrieksmuren van de Honigfabriek omsluiten ons. Je zou haast spontaan het imposante fabrieksterrein willen betreden maar dat mag niet. Gevaarlijk. Zelf de buitenkant fotograferen mag niet aldus een streng bordje.
Dankzij de Zaanse industrie vind je nu krulvermicelli in je soep…
Op de Lagendijk 3 komen we de voormalige Honig-Villa tegen. (ca 1870). De familie Honig is wereldberoemd zijn geworden door de ontdekking van de krulvermicelli. In deze villa kwam later het kantoor van het bedrijf. Het is nu onderkomen voor apotheek Groesbeek.
In de voormalige Honig villa is nu een apotheek te vinden.
De Honigs speelde vanaf het begin van de industriële ontwikkeling van de Zaanstreek een zeer actieve rol in het bedrijfsleven. Honig had ook met een kantoor in Lagendijk nummer 1: het Klokkenmakershuisje met witte zijgevel (circa 1800) en de houten werkplaats.
Honig had ook met een kantoor in Lagendijk nummer 1: het Klokkenmakershuisje met witte zijgevel (circa 1800) en de houten werkplaats. Rond 1700 woonde en werkte hier drie generaties klokkenmaker Van Rossen.
Hongerklap te lijf bij ‘t Zaans Kwartiertje
Maar dan slaat plotseling de hongerklap toe. En waar kun je op deze route beter de knorrende maag vullen dan bij de lunchroom die met goud bekroond is als beste broodjeszaak van Noord-Holland? Onderneemster Dianthe Blank van ‘t Zaans Kwartiertje op de De Ruyterstraat 2 in Koog aan de Zaan serveert als volleerd barista de lekkerste koffie die we in tijden geproefd hebben terwijl het pistoletje met huisgemaakte tonijnsalade onze smaakpapillen doet juichen van plezier.
Nee, Dianthe Blank is geen monument. Ze maakt wel monumentaal lekker smakende broodjes in haar 1-jarige lunchroom ‘t Zaans Kwartiertje.
“Het is precies een jaar geleden dat mijn vriend Jesse Taphoorn en ik ‘t Zaans Kwartiertje zijn begonnen. Ik heb zelf meer dan tien jaar horecaervaring. Na een uitstapje in een andere branche zagen we dit pandje en toen was de keuze snel gemaakt weer over te stappen. We voeren een heel ander assortiment dan de vorige eigenaressen. We hebben eerst in de buurt onderzoek gedaan naar wat in de smaak valt en hebben daar onze menukaart op afgestemd. Het leuke is dat veel buurtbewoners maar ook toeristen op weg naar de Zaanse Schans ons al goed weten te vinden”, licht Dianthe toe.
Schoon, fris en met lekkere producten: ‘t Zaans Kwartiertje. De lunchroom heeft 24 zitplaatsen.
Het horecastel heeft het interieur onder handen genomen en kan 24 gasten verwelkomen. Binnenkort is de vergunning alcoholische dranken een feit en is ‘t Zaanse Hoekje ook de plek voor een vrijmibo en worden de openingstijden verruimd. Zie daarvoor www.tzaanskwartiertje.nl
De arbeidershuisjes in de Westzijde zijn gered van de sloop en glanzen je tegemoet in Zaans groen.
Gelaafd en verkwikt rekenen we een bedrag af dat zeer vriendelijk is voor ons budget en stappen met nieuwe energie nu stevig door en komen aan bij de Westzijde. Nieuwbouw en Zaanse historie gaan hand in hand als de we kruising op de Vincent van Goghweg oversteken de Westzijde in. Links imposante nieuwbouw van De Industrieel, rechts eerst het Geboortehuis, Westzijde 185. Dit houten huis stamt uit 1625 en is één van de oudste huizen in de Zaanstreek. Daarnaast de onlangs door Stadsherstel gerestaureerde arbeiderswoningen. Let eens op hoe schots en scheef deze woningen nog zijn. Maar ja, wat wil je als je uit eind negentiende eeuw komt…
Tsaar op bezoek
Op de route naar het station kom je nog twee Stadsherstelmonumenten tegen die een bezoek waard zijn: De Bullekerk, Westzijde 75 (wel te bezoeken) en het Calff huis, Westzijde 38 (niet te bezoeken). Het herenhuis van reder Nicolas Calff werd door zijn vriend tsaar Peter de Grote en de tsarina Catharina de Grote in 1717 bezocht. Het rijksmonument is nog maar één van de weinige panden uit die tijd en in die tijd was het ook één van de voornaamste panden.
100 jaar Zaanstad?
Als het NS station Zaandam, eindpunt van onze wandeling, in zicht komt, stappen we ook Zaanstad anno 2024 in. De historische monumentale panden mogen een bezoek meer dan waard zijn, de torenhoog ‘gestapelde’ hotelkamers van Inntel geven aan dat Zaanstad ook klaar is voor de toekomst. Op naar 100 jaar Zaanstad!
Zie www.zaans.nl voor deze wandeling en andere leuke tips en trips in de regio.